Bilindiği üzere kamuoyunun yakından ilgilendiği 'Bedelli Askerlik' Askerlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve KHK'lerde Değişiklik Yapan Kanun Teklifi ile TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı.
Yasayla, askeri hizmetin gerektirdiği ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaç duyduğu erbaş ve er sayısı dikkate alınarak, bedelli askerlikte yaş sınırı, 1 Ocak 1994 tarihi de dahil, bu tarihten önce doğanlar olarak belirlendi. Kanuna göre, bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihte, her ne sebeple olursa olsun askerlik yapmayıp, 1 Ocak 1994'ten önce doğan bedelli askerlikten yararlanmak isteyen yükümlüler; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay içinde askerlik şubelerine veya yurt dışı temsilciliklerine başvuracak.
Kanunun bu şekliyle TBMM'de geçmesiyle birçok konu da tartışılmaya başlandı. Bunlardan en başta geleni de 'Bedelli askerlik yapanlar işyerlerinden ayrılırken Kıdem Tazminatlarını alabilecekler mi?' sorusu oldu.
Durumu şu şekilde özetlemek gerekirse;
Bedelli askerlik yapmak isteyenlerin askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılmaları için başvurularda 15 bin Türk lirası veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuruna göre ödeme tarihindeki karşılığı kadar konvertibl yabancı ülke parasını bir defada ödemeleri ve 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri gerekecek.
Burada son cümle çok önemli 21 gün askerlik eğitimi! Bunu aklımızda tutarak önce şu bilgileri hatırlayalım; Kıdem tazminatı için ülkemizde halen 1475 iş kanunun 14. Maddesi geçerliliğini korumaktadır. Ve bu yasa maddesine istinaden kişilerin Kıdem tazminatlarını alabilmeleri için işten ayrılma biçimi çok önemlidir. Erkekler için askerlik, kadınlar için evlenme, malullük aylığına hak kazanma ve işçinin ölümü halinde kıdem tazminatı hakkı doğar. İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymama hali dışında işten çıkardığı işçilerin de kıdem tazminatı hakkı bulunmaktadır. İşçi, haklı nedenle veya işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması durumunda da kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem tazminatı iş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermesi durumunda işçilerin hak kazandığı bir tazminat türüdür. Yani kanuna göre işçilerin, bu tazminata hak kazanabilmeleri için belirli koşullar dahilinde işyerinden ayrılmaları gerekir. İşte askerlikte bu koşullardan biridir. Muvazzaf askerlik nedeniyle işinden ayrılmak zorunda kalan işçilerin kıdem tazminatı alma hakları vardır. Aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olan işçi askere giderken kıdem tazminatını alabilir. Fakat buradaki koşul muvazzaf askerlik hali ile işyerinden ayrılmaktır.
Manevra veya herhangi bir diğer sebeple silah altına alınanlar bu haktan yararlanamaz. Bedelli askerlik şeklinde askerlik görevini yerine getiren kişiler de işlerinden ayrılmadıkları taktirde kıdem tazminatına hak kazanamaz. Aynı 1999 yılında çıkarılan Bedelli Askerlik Kanununda olduğu gibi.
Çünkü 1 gün bile olsa birliğe gidilmesi gerekir. Hiçbir şekilde silah altına alınılmadığı durumlarda, birliğe teslim olmak zorunluluğu olmadığı için işyerinden ayrılma durumu da söz konusu değildir. Bu nedenle, 1 gün bile askerlik yapılmayacağı için bedelli askerlik yapacak işçiler işyerlerinden ayrılarak kıdem tazminatına hak kazanamaz. Şu an çıkan yasada ise 21 günlük bir temel eğitim olacağı için bedelli askerlik yapanların kıdem tazminatı hakkı doğacaktır. 2011 yılındaki bedelli askerlik uygulamasında olduğu gibi. Geçtiğimiz dönemlerde 21 gün temel askerlik eğitimi alarak ve belirli bir rakam ödeyerek bedelli askerlik yapanlardan kıdem tazminatı ödemeyenler mahkemelere başvurmuş ve yargı kararıyla kıdem tazminatına hak kazanmışlardı. Bu yargı kararları da zaten 21 günlük temel eğitim alanlara kıdem tazminatı ödenmesi gerektiğini ispat etmektedir. O nedenle de Bedelli Askerlik yapanlara işverenler Kıdem tazminatını kural olarak peşin ve bir defada ödemelidirler. Dolayısıyla, işçi askere gitmeden önce kıdem tazminatını peşin olarak almalıdır. (işveren ödeme gücünün olmadığını beyan eder ve işçi de kabul ederse kıdem tazminatının taksitle ödenmesi mümkündür. İşçi kabul etmezse taksitle ödeme söz konusu olamaz.)
Sonuç olarak Bedelli Askerlik yapacak olanlar Kıdem Tazminatını alır. Askere gidenlerin kıdem tazminatı ile ilgili hükümler tekrar belirtmek gerekirse 1475 sayılı kanunun 14. maddesinde düzenlenmiş durumdadır. Şu an çıkartılan yasada bu kanunun aksine bir şey içermemektedir. Bu nedenle kıdem tazminatını alma şartlarını yerine getiren çalışanına işveren kıdem tazminatını vermek zorundadır. Vermeyen işveren ise hak gaspı yapmış olur ve çalışan yasal yollardan kıdem tazminatını işverenden alır.