Nostaljik bir hikaye elbette ve hayatımızın önemli bir parçası. Halen de birçok kent tramvay ile iç içe yaşamaya devam ediyor. Büyük değişiklikler olmasına rağmen tramvay, sadece ulaşımın değil kentlerin de önemli simgelerinden olan, çevre dostu kullanımıyla geleceğin de ulaşım aracı. Ülkemize gelişi nasıl olmuş ondan önce tramvayla ilk yolcu taşımacılığı 1832 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde, New York ile Harlem arasında gerçekleştirildi. Ancak bu deneme fazla başarılı olamadı. Esas olarak tramvay, bir Fransız mühendis olan Loubat tarafından yine New York'ta hizmete sokuldu. Loubat daha sonra Fransa'ya dönerek 1854 yılında 'Chemin de fer Américan - Amerikan Demiryolu' adıyla tramvay hattı kurma imtiyazını aldı.1852'de Amerika'da (Brodway), 1855'Te Fransa'da (Paris) örnekleri görülen atlı tramvaylar giderek diğer Avrupa şehirlerinde de kullanılmaya başlandı. Bu bağlamda, 1860'da Birkenhead (İngiltere), 1862'de Cenevre ve Londra, 1863'Te Kopenhag ve Peşte, 1865'de Berlin ve Viyana, 1866'da La Haye, 1869'da Brüksel ve Liverpool şehirlerinde atlı tramvaylar hayata geçirildi. Bu şehirlerde başlangıçta kısa mesafelerde işleyen atlı tramvaylar zamanla şehir içlerinde yaygınlaşmış ve diğer Avrupa şehirlerinde de kullanılmaya başlanmıştır ki bu şehirlerden biri de İstanbul olacaktır.


***

Türkiye'ye ilk tramvay 3 Eylül 1869′da Konstantin Karopano Efendi'nin kumpanyası tarafından getirildi. Atla çekilen tramvaylar ilk hat olarak Azapkapı-Galata-Tophane-Beşiktaş hattında çalıştı. İstanbul'da tramvay, Rumeli yakasında 12 Ağustos 1961, Anadolu yakasında ise 14 Kasım 1967 tarihinde kaldırılıp, 1991 yılında Taksim-Tünel hattına yeniden tramvay konulmuştur. 30 Ağustos 1869 tarihindeki 'Dersaadet'de Tramvay ve Tesis İnşaası'na dair bir sözleşmeyle İstanbul caddelerinde yolcu, eşya taşımacılığı için demiryolu yapılarak hayvanların çektiği araba işletmeciliği, 40 yıl süreyle Konstantin Karopano Efendi'nin kurduğu 'Dersaadet Tramvay Şirketi' isimli şirkete verildi.

İlk atlı tramvay 1871 yılında Azapkapı-Galata, Aksaray-Yedikule, Aksaray-Topkapı ve Eminönü-Aksaray olmak üzere 4 hatta çalışmaya başladı. İlk işletme yılında 430 at kullanılarak 4,5 milyon yolcu karşılığında 53000 TL gelir elde edildi.

***
İstanbul'da 1869 yılında çalışmaya başlayan atlı tramvay, yerini 1914 yılında elektrikli tramvaya terk etti.12 Haziran 1939 gün ve 3642 sayılı yasayla Hükümete devredilen Tramvay İşletmesi, daha sonra İstanbul Belediyesi'ne ve 16 Haziran 1939 gün ve 3645 sayılı yasayla da İETT'ye bağlandı.12 Ağustos 1961 günü Avrupa yakasından, 14 Kasım 1966 tarihinde ise Anadolu yakasından kaldırılarak İstanbul'da Tramvay İşletmeciliği son buldu.


Eskişehir'de ise dekovil sürecinden sonra başlayan tramvay serüvenimiz malum yenilenmeye devam etmekte ve kentin de yine önemli sembolü haline de geldi. Gelişerek devam eden tramvay kültürü bazı zorluklara rağmen oturmuş durumda.Kent belleği olgusu bir dünya kültürü olan tramvay ile Eskişehir'in de önemli bir parçası olmuş durumda. Tramvay insana en yakın duran masum bir ulaşım aracı olarak bizimle yaşamaya devam ediyor.