Eskişehir Damızlık Sığır Yetiştiriciler Birliği Başkanı Ali İhsan Çetin ile Kurban Bayramı öncesi kurbanlık hayvanların durumu ve sektörün yaşadığı sorunlarla ilgili röportaj yaptık.
Şehrimizde kurbanlık hayvan durumu nedir? Hayvan sayısı yeterli mi ve fiyatlar ne durumda?
Kurbanlık sayısı her yıl olduğu gibi yine sorunsuz aynı devam etmekte. Kurbanlıklar, kurban kesecek kişilere yetecek sayıda. Kurban fiyatlarının eski yıllara göre değiştiğini pek zannetmiyorum. Küçükbaşta 50-100 lira gibi küçük bir artış olabilir ama büyükbaş aşağı yukarı aynı fiyatta. Sadece Eskişehir'de değil Türkiye'de de yeterli kurbanlık var. Yalnız bir tek sıkıntı, kurban keseceklere şu önerim var; sürekli hayvan ithal etmek zorunda kaldığımızdan dolayı düve kesmesinler. Kurban kesenler kendileri açısından da, bir yıl sonra daha pahalı kurban almamak için düve kesimine karşı çıksınlar. Artık bunun sonunun gelmesi lazım.
İthal hayvanlar pazarı ve üreticiyi nasıl etkiliyor?
Türkiye'deki simental hayvan sayısı, Avusturya'dan ithal ettiğimiz hayvanlardan fazla. Hala Avusturya'dan ithal hayvan getiriyoruz. Onun için kurban kesenlerin düve kesimine kesinlikle karşı çıkmaları lazım. Çünkü düve, danadan veya şuradan buradan boğasını almış hayvanlar genelde kurban yapıldığı zaman buzağısına iğne vurarak atık yaptırıyorlar. Bu atıktan hem milli servette hem hayvan sayımızda düşüş olarak bize dönüyor. Hiçbir düvenin damızlık değeri yoktur diye bir anlayış olmamalı. Her hayvan damızlıktır. Yerli hayvan da damızlıktır, ithal hayvan da damızlıktır, her hayvan damızlıktır. Bunun için düve kesimine -küçükbaşta da dahil; dişi kuzu, koyun- kesiminden kaçınılmalıdır. Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Başkanı olarak benim önerim; bir yıl sonra kurbanlıklarımız yetmeyeceği için dişi hayvan kesimine karşı çıkılmasını istiyorum. Böylelikle hayvan ithal etmeye de ihtiyaç kalmayacaktır.
Vatandaş kurbanlık alırken nelere dikkat etmeli? Hangi hususları göz önünde bulundurmalı?
Dişi hayvan alırken gebelik muayenesi şart... Ayrıca alınacak hayvanın kesinlikle küpeleri olmalı. Sağlıklı, aşıları yapılmış olmalı. Şap, veba vb. aşıları tam olan hayvan kurbanlık olarak tercih edilmeli. Ayrıca hayvan sakat olmayacak. Fazla düşkün, halsiz olmamasına dikkat edilmeli. Eskişehir'de pek böyle bir sıkıntı yok. Çünkü zaten hayvanlar çok fazla gezmiyor. Yozgat'tan alınan hayvan İstanbul'a giderken çeşitli sakatlıklar olabiliyor ama Eskişehir'in kendi hayvanı kendine yetiyor. Bu yüzden geneli için sağlıklı demek mümkün.
Şu anda Eskişehir'de ne kadar kurbanlık hayvan var?
Şu an Eskişehir'de kurbanlık da dahil damızlık hayvan sayısı 125 bin. Buna 15-20bin tane de dışarıdan gelen kurbanlık eklendiyse 145 bin civarında. Bu da demek oluyor ki Eskişehir'e yetecek kadar kurbanlık hayvanımız var.
Zaman zaman et fiyatlarının fahiş şekilde yükseldiği yönünde haberler duyuyoruz. Bu fiyat artışlarını nasıl yorumlayacaksınız?
En büyük sıkıntı, dişi hayvanın kurbandan kurbana kesilmesi… Bu durum bizim damızlık ihtiyacımızı yükseltiyor. Bir anda 1-2 milyon civarında hayvan kesiliyor. Yılda 250 bin hayvan ithal ediyoruz. Bu 1-2 milyon kurban kesiminden dolayı sistem açık veriyor. Kurban Bayramı'ndan dolayı her yıl açık veriyoruz. Et fiyatlarının yükselmesini buna bağlıyorum. Çünkü kurbanda kesilen dişi hayvanlar sürekli damızlığımızı azaltıyor ve her yıl hayvan ithal etmek zorunda kalıyoruz. Fiyatlarda dolayısıyla yükselmiş oluyor.
Vatandaşlara et fiyatlarını sorduğumuzda bir dokunup bin ah işitiyoruz. Kurban Bayramı bu anlamda biraz olsun fiyatları düşürür mü?
Kurban bayramında et fiyatları düşer. Çok kurban kesilecek, bu kesilen hayvanlardan dolayı kasaplardaki fiyatlar düşer. Ama nereye kadar düşer? Bunun cevabını bilmiyoruz. Şimdi hayvan yokluğu var deniliyor, yem fiyatları da durmadan artıyor. Hayvan yoksa yem niye artıyor? Demek ki elimizde yeterli hayvan var. Yeterli erkek kesimlik hayvan var, yem fiyatları artıyor. Süt fiyatları düşüyor. Oysaki hayvan olmasaydı süt fiyatlarının da yükselmesi lazımdı. Süt fiyatları düşerken et fiyatlarının yükselmesi değişik bir sistem. Birbirini bitirmesini istiyorlar. Onun için milletimizin uyanık olması lazım. Genelde dişi hayvan kesimine kesinlikle karşı çıkmaları lazım. Çünkü ben 20 yıldır bu sektörün içindeyim, hep damızlık azlığı sıkıntı yaratıyor. Et sektöründeki her sorunun kökünde damızlık sorunu yatıyor.
Alıcılarla birlikte üreticilerde durumundan pek memnun değil. Kurban pazarında kime sorsak 'Para kazanamıyoruz' diyor. Üreticiler nasıl bir sezon geçirdi, bayram sonrasında para kazanacaklar mı?
Ben kurbanlık üretmediğim için tam anlamıyla bilemem ama üretici olarak sütten memnun değilim. Benim günlük 600-700 kilo sütüm çıkıyor. Sütten memnun değilim, 1 liraya süt veriyoruz. Kurbanlık hayvan üretenler de yem fiyatlarının yüksek olması nedeniyle memnun değil. Hayvanlara 5-6 ay bakıp da hayvan başına 500-1000 lira civarında para kazanmak çok da iyi bir kar değil. Hayvan alanlar da memnun değil pahalı diye. İkisinin ortasını bulamıyoruz.
Çok büyük bir sektör… Ne üreticiler ne de alıcılar durumdan memnun. Hayvancılık sektöründe köklü ve çözüm bekleyen sorunlar var o halde?
Doğru… 'Neden oluyor bu' diye sorarsanız da değişik sıkıntılar var içimizde. Bu sıkıntıyı çözmemiz lazım. Daha ucuza kurban kesmemiz için düve kesimini bitirmemiz lazım. Sürekli bunu söylüyorum işte. Her yıl kurban bulabilmemiz için, ithal kurban getirmememiz için düve kesiminden kaçınmamız lazım. Hatta bunu camilerimizde hocalarımızın da vaazlarında söylemesi lazım… Nasıl ki yaşını doldurmamış hayvan kesimi yasaklanmışsa dinimizce, düve kesimi de yasaklansın. O zaman her şey düzelecek.
