RÖPORTAJ: ESRA ÜNLÜ
Kısaca sizi tanıyalım.
Yasin Özkaya Tepebaşı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı müdürüyüm. Vakfımız 2008 yılında kuruldu kuruluşundan beri de bu görevi yapmaya çalışıyorum. Daha önce İnönü'deki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfında çalışıyordum. Tepebaşı kurulup açılınca buraya geçtim.
Vakıfta ne gibi yardımlarda bulunuyorsunuz?
Bunu ikiye ayırmak lazım. Normal herhangi bir sosyal ve dayanışma vakfının kanun çerçevesinde yapmakla hükümlü olduğu işler var. Bir kere onları mecbur yapmak durumundasınız. Ama bunun haricinde yapmadığınızda kimse size 'neden yapmadınız' demeyeceği ama yaptığınızda bölgesel olarak insanlara ulaşmak anlamında çok daha farklı yöntemler ve yollar bulabileceğiniz bir sürü işler var. Son 5 senedir devletin birçok kurumlarının çok çok fazla insanlarla yapamadığı işler peyderpey sosyal yardımlaşma vakıflarına devredilip sosyal yardımlaşmalar aracılığıyla tüm Türkiye'de hallediliyor. Bizim maaş programlarımız var. Bizimle çok alakası olmayıp altından kalktığımız GSS var. İş kurma yardımları, barınma yardımları, afet yardımları, gelir getirici projeler vs. bunlar hep bizim kanun çerçevesinde yapmakta olduğumuz işler.
Yardıma muhtaç insanların tespitinde ne gibi yollar izliyorsunuz?
İşin en önemli kısmı o. Bir şekilde insanlardan haberdar oluyorsunuz. İlk önce bizim sahada çalışan ekiplerimiz var. Bunlar sabahtan akşama kadar sürekli alan taraması yapıyorlar. Hem yeni müracaatları değerlendirirler hem de önceki müracaatların durumlarında bir değişiklik var mı onları kontrol ederler. Bunu her gün yaparız. Yeni bir müracaat geldiğinde ekipler ellerindeki program dahilinde o adresi arkadaşlardan alırlar ve ev ziyareti yaparlar. Fiziksel olarak durum tespiti yaparız. Hanenin durumu nedir? Ne ile geçinir? Ne yeri ne içer? Evdeki eşyaların durumundan evinin kira durumuna göre kimler kalır? Bununla alakalı geniş bir liste çıkartırız. Bu bilgileri toplar arkadaşlar ve dosya haline getirirler. Tüm Türkiye'de kullanılan bütünleşik bir sosyal yardımlaşma programı var. Bu programa vatandaşın TC kimlik numarasını girdiğimiz zaman vatandaşın devlet kurumları ile olan ilişkisini görürüz. Yüzde 95 doğruluk payı ile karşımıza bir tablo çıkar ve bu tabloya göre karar vermek çok daha kolay olur. Vatandaşın ihtiyaç sahibi olup olmadığını net bir şekilde anlarız. Herhangi bir yardım programına giriyorsa öncelikli olarak o programa kayıt yaparak düzenli maaş almasını sağlarız. Eğer olmuyorsa normal yardım programlarından nakit yardım yaparız.
Ne kadar ailenin hayatı değişti?
Fakirlik, garibanlık sosyolojik bir durum. Bunları yapıyoruz ama hanenin hayatını birden bire değiştiremiyorsunuz. En nihayetinde birçok ihtiyaç olan dünyada yaşıyoruz ve biz temek ihtiyaç üzerinden gitmek durumundayız. Öyle olunca 300-500 lira ile insanların hayatını değiştiremezsiniz. Ne yapabilirsiniz? Devletin yanında olduğunu hissettirebilirsiniz. Bu bir ferahlıktır, bu bir vatandaşa umut ve ufuktur. Bunun için biz bu vakfı ilk kurduğumuzda 8 bin dosya ile valilikten devraldık, şuanmda 25 bin dsyamız var. Bunların içerisinde devamlı yardım yaptıklarımı var, nadir yardım yaptıklarımız var. Tepebaşı için şunu söyleyebilirim. Yakından takip ettiğimiz 10 bine yakın bir hanemiz var. Onların bir şekilde yanlşarında olmaya çalışıyoruz.
Başka bir kurumdan yardım alanlar size başvurabiliyorlar mı?
Aslında temel olarak devletin kurumları içerisinde temel yardım yapan kurumu bizi. Bizim dışımızda Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğünün yapmış olduğu bazı destekler var. Onlar da çok rutin destekler değil. Bu vatandaşın durumunu tespitle alakalı. 10 kişilik bir hane Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğünden yardım alıyor ayda 500 lira. Ama 8 kişilik bir ailenin ayda 500 lira ile geçinebilmesi mümkün değil. 'Sen oradan alıyorsun biz sana bir şey yapamayız' diyemeyiz. O özelde değerlendirilen bir durum.
İhtiyacın yoksa as ihtiyacın varsa al projesi çok ilgi gördü. Bu projenin çıkış yolu ne oldu?
Bu proje bir ihtiyaçtan çıktı. Sosyal market insanların dikkatini çekti. Nasıl yardımcı olabiliriz diye soruyorlar. Dolayısıyla insanlar bir şekilde yardımcı olmak istiyorlar. Bununla alakalı da ister istemez bize çocuklarının ve kendilerinin küçülen kullanmadıkları temiz eşyaları vermek istiyorlar. Ama bizim yer problemimiz var. Burada biz zaten yeni kıyafet veriyoruz ve ikinci el bir kıyafetle uğraşabilecek çok fazla imkanımız yok. Almadığımızı söylüyoruz ama bu da içimizde bir ukde olarak kalıyor. Biz buna bir çözüm bulalım istedik. Yurtdışında uygulanan örneğini Eskişehir'de yapalım istedik. Dolayısıyla projeyi o şekilde yaptık. Bir alan oluşturduk alan el de veren el de gözükmesin istedik. Bir yer yapalım bizim kontrolümüzde olsun. İzinlerimizi alalım insanlar evlerinde ihtiyacı olmadıklarını düşündüklerini buraya assınlar isteyen de oradan alsın. Eskişehir'de belirli noktalara yapmak istiyoruz bunun için izinlerimizi bekliyoruz.
Sosyal projeleriniz neler?
Bizim yaptığımız birçok projeler var. Bunlardan bazılarını sıralarsak:
Oyuncak ve kitap paylaşım evi: Vatandaşlar tarafından oyuncak ve kitaplar büyük bir bağış kutusu şeklinde olan paylaşım evinde bırakılıyor. Paylaşılan bu oyuncak ve kitaplar vakfımıza gelen çocuklara hediye ediliyor. 3 yıldır bu proje devam ediyor.
Hayal et: evlerine soruşturmaya gittiğimiz 7-17 yaş arasındaki ilköğretim çağındaki çocuklara bir yönlendirme yapılıyor. Hayatta en çok istedikleri ne diye soruyorlar. Bir tane hayallerini yazmalarını istiyoruz ve onları zarfa koyuyoruz. Bunları ara ara tasnif ediyoruz. Çocukların isimleri yaşları okulları belli. Zarflardan enteresan istekler çıkıyor. Sürpriz olarak bunları gerçekleştiriyoruz. Bilgisayar isteyen var, Eskişehirspor forması isteyen, bisiklet, top isteyen var.
Bir şarkım var: bölgemizde özellikle Roman vatandaşların çocukları ile ilgili bir proje yaptık. Üniversiteden müzik bölümünde bir kişiyi davet ettik. Okullarda araştırma yaptık. Daha önce hiç enstrüman çalmamış ama çalma yeteneği olan çocuklardan bir koro oluşturduk. 3 ay boyunca çalıştılar. Daha sonra çeşitli yerlerde halka açık konserler verdik.
Takdir-Teşekkür getir hediyeni götür: Okulda ilk ve ikinci dönem başarılı olan çocuklara 'Bize takdir veya teşekkür belgeni getir sana hediye verelim dedik. Yaz olduğu zaman karne alındığı zaman ellerinde karne ile buraya koşuyorlar. Yaşına uygun hediyeler veriyoruz. Çocuk dersinde başarılı olabilmek için biraz daha yürekleniyor.
Yaşlı ve hastalarla ilgili proje: İki aşamalı. Bizden yardım alan çalışabilir durumda olan kadın müracaatçımız var. Bizden 300 lira alarak evi geçindirmeye çalışıyorlar. Biz de dedik ki bunlara bir şey yapalım. 20 bayanı seçtik. Valiliğe başvurduk. Valilik ve İŞ kurun açmış olduğu kursa başladılar. Yaklaşık 3 ayda günlük 10 lira para aldılar. Kurs sonunda da sertifika aldılar. Yaşlı bakım ve refakatçi olarak. Biz bu 20 bayan içerisinden 6 tanesini kendi bünyemizde işe aldık geri kalan 14 kişi de anında iş buldu. Bölgemizdeki 50-60 haneyi tespit ettik. Tek başın yaşayan veya kendilerine bakamayan yaşlıların evlerine haftada bir gidiyoruz. Bu işe aldığımız bayan kardeşlerimiz bu insanların ihtiyaçlarını gideriyor.
777 tebessüm: Buraya gelen çocukların fotoğraflarını çekiyorlar. Haberleri olmadan. Sonra bu fotoğrafları çerçeveleterek hediye ediyoruz. Çok hoşlarına gidiyor.
İyi ki doğdum: bölgede bizden yardım alan ailelerin belli yaş gruplarındaki çocukların doğum günü listesini çıkarttık. Bir firma ile projemizi paylaştık. Biz listeyi gönderiyoruz. Çocuğun yaşını cinsiyeti gibi bilgileri veriyoruz. Onlar bir paket hazırlıyorlar. İçlerine 5 parça ürün koyuyorlar. Paketi bize yolluyorlar. Anlaşma yaptığımız bir firmadan kitap koyuyoruz. Sonra içine Kaymakam beyin doğum günü notunu da ekleyerek çocuğa götürüyoruz.
Halk Marketi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Yardım olduktan sonra hepsi faydalı işler. Odunpazarı'nda yoksa böyle bir şey ve ihtiyaç varsa böyle bir boşluk doldurulur. Benim sınırım Tepebaşı. Ben Tepebaşı'nda üzerime düşeni yapayım, boşlukları doldurayım benim derdim o. İlla ki Eskişehir'de yapılması gereken çok iş var. Çok fazla kurumlar arası koordinasyonsuzluk var. Bunların sayılarının çoğalması lazım. Keşke Tepebaşı'nda da belediye böyle Sosyal Marketler açsa. Dernekler de açmış olsa. Bizim işimizi hafifletir. Bu insan onuruna yakışır bir yardım şekli. İnsanlar geliyorlar, ihtiyaçları olanı istedikleri alıyorlar.
Komşu illere göre yardım konusunda Eskişehir'i nasıl buluyorsunuz?
Bir de bunun haricinde Eskişehir güzel bir şehir. Eskişehir farklı bir şehir. İnsanların algısı özgüveni bakış açısı yardım severliği diğer illerle göre çok farklı. Biz bunu şuradan görüyoruz. Kendi başımıza yaptığımız bir sürü sosyal proje var. İnsanlardan bunların geri dönüşünü çok güzel alıyoruz. Dolayısıyla bu anlamda biz yaptığımız farklı sosyal projelerinden büyük zevk alıyoruz. Çünkü Eskişehir insanı çok sahip çıkıyor. Eskişehir insanının çok farklı bir bakış açısı var. Bu açıdan Eskişehir insanının farkını bir kere daha çok net bir şekilde görüyoruz.
Eskişehir'de bir yanılsama var. Eskişehir'e dışarıdan bakıldığında çok ihtiyaç sahibi insanların çok olmadığı düşünülüyor. Bu çok doğru değil. Eskişehir'de ciddi sıkıntılı mahalleler var. Dolayısıyla ihtiyaç sahibi insan çok. Eskişehirliler ihtiyaç sahibi de olsa sosyal dokunuşları çok seviyorlar. Sosyal dokunuşların geri dönüşümü güzel oluyor. Mesel bizim yaptığımız projeleri başka bir ilde yapsanız bu kadar ses getirmez. Ama bizde öyle olmuyor. Eskişehir'e getirebileceğim tek eleştiri: Ne yazık ki Eskişehir'de kurumların özellikle belediyelerin bu tip çalışmalardan uzak duruyor oluşu. Yani durmasalar biraz daha bizim önümüzü açsalar çok daha iyi olur.
İnsanların size iktidar partisi kanalıyla ulaşıldığı yönünde iddialar var. Bu konuda neler söylemek istersiniz?
Evet, en nihayetinde bir devlet kurumuyuz. Bir devlet kurumunun iktidarla ilişkilendirilmesi doğaldır. Ve tüm Türkiye'de kömür ve makarna karşılığı oy devşiriliyor iddiası bütün sosyal yardımlaşma vakıflarına yöneltilmiş bir iddiadır. Biz işin böyle olmadığını çalışarak göstermekle uğraşıyoruz. Bizim derdimiz siyasi değil. En nihayetinde Eskişehir'de iktidar partisinden daha fazla bir karşı taraf var. Öyle bir şey yapıyor olsaydık yaptığımız yardımlar bu kadar çok olmazdı. O sadece söyleyeni bağlar. Bu o kadar mesnetsiz bir iddia ki teknik olarak uygun değil. Bu yardım süreçleri içerisinde hangi partiye oy verdiğini bilmemiz mümkün değil. Kim olursa olsun. Beni Eskişehir'den her 3 siyasi partilerin yetkilileri arıyor. Bizim için asıl olan vatandaşın ihtiyacı.
