Milattan sonra 165-180 yılları arasında Roma İmparatorluğu'nda ortaya çıkan salgın, günde iki bin kişinin ölmesine sebep olan, dünyanın ilk büyük salgınlarından biri. Doğu seferinden dönen askerler tarafından yayılan veba salgını, akademisyenler tarafından çiçek hastalığı ya da kızamık olduğundan şüphelendi. Fakat gerçek sebebi tam olarak bilinmiyor. Bu salgın, dönemin Roma İmparatoru Lucius Verus'un hayatını kaybetmesine sebep oldu. İmparatorun yanı sıra Roma'nın toplam nüfusunun yüzde 30'unun hayatını kaybetmesine neden oldu.
JUSTİNİAN VEBASI
NOT: Bu vebanın Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne neden olduğu görüşleri de mevcut.
Milattan sonra 541 yılında ortaya çıktı. Bilim insanları salgının nedenini Asya kökenli olarak düşünürken, tarihçiler ise Mısır'dan geldiğini düşünüyor. Araştırmalar, Avrasya bozkırlarında keşfedilen 137 insanın iskeletinden alınan DNA analizlerine dayandırılıyor.
Farelerin tüyleri arasında gizlenen, bir milimetreden daha küçük 'Zenopsylla' isimli uçucu bir böcek, midesinde 'Pasteurella pestie' bakterisi taşıyordu. Farelerin tüyleri arasında hızlıca üreyen böcek, insan vücudunun herhangi bir noktasına konup ısırarak bakteriyi hızlı bir şekilde yaydı. Isırılan insanlar birkaç gün içinde hızlı bir şekilde öldü.
Hastalık normal seyrinde devam ederken, zamanla kendi kendine yok oldu. O dönemin en kalabalık şehirlerinden biri olan Konstantinopol nüfusunun yüzde 40'ını kaybetti. Salgın nedeniyle iş gücü ve asker kaybeden Bizans'ın zayıflayıp, saldırılara açık hale gelmesine neden oldu. Bu da Avrupa tarihinin zamanla kökten değişmesine neden oldu.
İstanbul'da görülen salgın, Akdeniz etrafındaki ülkelere ve şimdiki İran sınırları içinde olan bölgeye yayıldı. İlk salgın boyunca 25 milyon insanın, hastalığın yaşandığı yüzyılın sonuna kadar ise 50 milyon insanın Justinian Veba Salgını nedeniyle hayatını kaybettiği düşünülüyor.
JAPON ÇİÇEK HASTALIĞI SALGINI
Japon Çiçek Hastalığı Salgını, MS 735-737 yılları arasında yaşandı. Çiçek hastalığı salgını sırasında Japonya'da yaklaşık 1 milyon insan hayatını kaybetti. Çiçek hastalığı salgını nedeniyle ölen insan sayısı o dönemki Japonya nüfusunun üçte biriydi.
KARA VEBA (KARA ÖLÜM) veya HIYRCILI VEBASI (BUBONİC PLAGUE)
Not: Bu salgın o dönemde Avrupa nüfusunun yüzde 30-50'sine yayıldı. Daha sonra kıta nüfusunun eski haline gelmesi 200 yıldan fazla sürdü.
Büyük veba salgını, tarihte yaşanılmış birçok savaştan daha fazla can kaybına sebep olmuş bir felakettir. Etkisi o kadar büyüktü ki birkaç yılda 100 milyona yakın kişinin hayatını kaybetmesine sebep olmuştur. Veba salgını 1347-1351 yılları arasında Avrupa'da meydana gelmiştir. O zamanlar Avrupa'da yoğun nüfus artışı yaşanmış, bunun sonunda da kıtlık dönemine girilmiştir. Büyük veba salgınının kıtlık döneminin hemen arkasından gelmesi haliyle Avrupa'nın bu durumla mücadelesini çok zorlaştırmıştır. Salgın ilk olarak yoksul ve bakıma muhtaç insanlarda görülmüş, salgının yayılmasıyla birlikte üst tabakadaki kesimin de etkilenmesi kaçınılmaz olmuştur. Tarihten tanıdığımız vebaya yenik düşen kişiler ise; Aragon Kralı 4. Pedro ve eşi Leanor, İngiltere Kralı 3.Edward'ın kızı Jon'dur. Cnterbury'de de iki başpiskopos vebadan dolayı ard arda yaşamlarını yitirmiştir.
VEBANIN YAYILMASI
Veba, Çin ve Orta Asya'da başlamış buradan tüm dünyaya yayılmıştır. Vebanın Avrupa'ya ulaşması Asyalı tacirenlerin Çin'den satın aldıkları vebalı kürkleri Avrupa'ya satması yoluyla bulaşmıştır. Gemide yaşayan pire ve farelerin de bu hastalığın yayılmasında etkili oldukları söylenmektedir. O sıralar Kırım Tatarlarının reisi Canıbek, Ceneviz limanını kuşatmış ve kendi vebalı adamlarını mancınıkla şehrin içine fırlatıp hastalığı İtalyanlara bulaştırmıştır. İtalyanlara bulaşan vebayla ilk karşılan şehirler Cenova, Messina ve Venedik olmuştur. Sonrasında Veba Salgını, 1348 yılında Paris'e kadar gelmiş 1349'da ise Londra'yı etkisi altına almış İskoçya ve İskandinavya'dan sonra da başlangıcı olan tatarların yurduna tekrar ulaşmıştır. Floransa'da 90.000'den 45.000'i, Fransa'da 125.000, İngiltere de 1.000.000 kişi ve Venedik'te ise nüfusun %75 'i veba salgınından ölmüştür. Suriye, Lübnan, Mısır, Hatay, Mekke, Yemen ve daha birçok şehir, toplamda tüm dünyanın büyük bir kısmı veba hastalığından yaşamını kaybetmiştir.
NEDEN KARA ÖLÜM?
Halk arasında Veba olarak bilinen bu hastalık aslında bir enfeksiyon hastalığıdır ve antibiyotiğin bulunmasıyla sona ermiştir. Veba salgınında, enfeksiyona sebep veren bakteriye 'Yersinla Pestis' adı verilmiş, bakterinin ismi Fransız bakteriyalog A.Yersin'den gelmiştir. Veba, 2007'ye kadar Dünya'da yaşanılan en önemli hastalıklardan biri olmuştur. Hastalığın vücutta oluşturduğu şişlikler ve morarmalardan ve bu nedenle de derinin kararmasından dolayı tarihte vebaya ' Kara ölüm' adı verilmiştir. Hastalığın birkaç türü bulunmaktadır. Bunlardan en güçlü olanı Hıyarcıklı(Bubonik)'dır. Diğer türleri ise: Septisemik, Akciğer ve Gastro İntestinol'dür.
VEBANIN ETKİSİ
Salgın, yayılmaya başladıktan kısa bir süre sonra insanlarda psikolojik yıkım yaşatmıştır. Bununla birlikte salgından sonra insanların yönetime olan güvensizlikleri ve itaatsizlikleri artmış, sosyal aktiviteleri bitmiş, iletişim kopuklukları olmuş, birbirlerinden uzaklaşmasına sebebiyet vermiş, ürün ve işçi ücretlerinin artmasına neden olmuştur. Bu salgınla birlikte Dünya, hem ekonomik hem de psikolojik bir çöküşe şahit olmuştur. Hastalığın en çok Batı'da ilerlemesinin sebebi ise hem kıtlık döneminden çıkılmış olması hem de o dönemde batıdaki insanların çok fazla yıkanmıyor olmasıdır. Sokakların insan pisliği ve çöplerle dolu oluşu hastalığın bölgede yayılmasını kolaylaştırmıştır. Avrupa'da yaşanılmış olan kıtlık insanlara uzun süre zorluklar yaşatmış ve bakımsız kalmalarına sebep olmuştur. Salgının kıtlıktan hemen sonra yaşanması Avrupa'nın nüfusunun yarısını yok etmiş ve Avrupa kendini 150-200 yıl kadar sonra ancak toparlayabilmiştir.
HABER: ESRA ÜNLÜ
Editör: TE Bilisim
