Yapay zekâ, sosyal medya platformları ve küresel dijital ekosistemin büyümesi, teknoloji şirketlerini dünyanın en güçlü aktörleri hâline getirdi. Ekonomist Yanis Varoufakis’in kavramsallaştırdığı “tekno-feodalizm”, modern dijital ekonominin giderek Orta Çağ’daki feodal yapıyı andırdığı görüşüne dayanıyor.
Bu yaklaşımda “toprak” yerini veriye, “feodal lordlar” yerini ise Google, Amazon, Apple, Meta gibi dev teknoloji şirketlerine bırakıyor. Kullanıcılar ise platformlara bağımlı hâle geldikçe bir tür “dijital serf” olarak tanımlanıyor; hizmete erişmek için verilerini sunmak ve sürekli içerik üretmek zorunda kalıyor.
KÜRESEL LİSTEDE İLK 5’İ TEKNOLOJİ DEVLERİ OLUŞTURUYOR
Companies Market Cap verilerine göre dünyanın en değerli 5 şirketinin tamamı teknoloji sektörü oyuncularından oluşuyor.
Nvidia 4,58 trilyon dolarla zirvede yer alırken, Apple 4 trilyon dolarla ikinci sırada bulunuyor. Apple’ın App Store gelirleri şirketin ekosistem gücünün önemli bir parçasını oluşturuyor.
Microsoft 3,78 trilyon dolarla üçüncü sırada; Windows ve LinkedIn üzerinden topladığı veri ve kullanıcı davranışıyla devasa bir ekonomik model yaratıyor.
Google, 3,5 trilyon dolarlık değeriyle listenin dördüncü sırasında yer alırken hem arama motoru hem de yapay zekâ uygulamalarıyla global veri akışının merkezinde duruyor. Amazon ise bulut altyapısından e-ticarete kadar geniş bir alanda işlem hacmi yaratarak ilk beşi tamamlıyor.
PLATFORM TEKELLERİ ELEŞTİRİLERİN ODAĞINDA
Chrome’un dünya genelinde yüzde 73’ün üzerinde kullanım oranına sahip olması ve Google arama motorunun yüzde 90’lık payla küresel tekel hâline gelmesi, şirketi rekabet davalarının merkezine taşıdı. Google’ın reklam, haber akışı, yapay zekâ ve eğlence platformları üzerindeki hâkimiyeti, veri tekelliği tartışmalarını güçlendiriyor.
Sosyal medya cephesinde de tablo benzer. Statista verilerine göre, Facebook’un 3,07 milyar kullanıcısı bulunuyor; Instagram ve WhatsApp da 3 milyar aylık aktif kullanıcıyla onu takip ediyor. Dünyanın en büyük üç sosyal medya platformunun da Meta çatısı altında toplanması, şirketi zaman zaman tekelcilik soruşturmalarıyla karşı karşıya bırakıyor.
